DEVAM: 1. [Hucurat, 13] ,
[Nisa, 1] AYETİ VE CAHİLİYE DAVASININ YASAKLANIŞI
حدثنا قتيبة
بن سعيد:
حدثنا
المغيرة، عن
أبي الزناد،
عن الأعرج، عن
أبي هريرة رضي
الله عنه:
أن
النبي صلى
الله عليه
وسلم قال:
(الناس تبع
لقريش في هذا
الشأن، مسلمهم
تبع لمسلمهم،
وكافرهم تبع
لكافرهم. والناس
معادن،
خيارهم في
الجاهلية
خيارهم في الإسلام
إذا فقهوا،
تجدون من خير
الناس أشد الناس
كراهية لهذا
الشأن حتى قع
فيه).
[-3495-] Ebu Hureyre r.a.'dan rivayete göre Nebi Sallallahu Aleyhi ve
Sellem şöyle buyurdu:
"Bu hususta insanlar Kureyş'e tabidider. Müslüman olanlar
Müslüman olanlarına tabidir, kafir olanları da kafir olanlara tabidir."
[-3496-] "İnsanlar madenler (gibi)dir. Cahiliye döneminde hayırlı
olanlar fıkhetmeleri şartıyla İslamda da hayırlılardır. Sizler insanların en
hayırlıları arasında . bu işe -içine düşünceye kadar- en çok tiksinen
kimselerin olduğunu göreceksinizdir."
حدثنا مسدد:
حدثنا يحيى،
عن شعبة:
حدثني عبد الملك،
عن طاوس، عن
ابن عباس رضي
الله عنهما:
{إلا
المودة في
القربى}. قال:
فقال: سعيد بن
جبير: قربى
محمد صلى الله
عليه وسلم،
فقال: إن
النبي صلى
الله عليه
وسلم لم يكن
بطن من قريش
إلا وله فيه
قرابة، فنزلت
عليه: إلا أن
تصلوا قرابة بيني
وبينكم.
[-3497-] İbn Abbas r.a.'dan:
"Akrabalıkta sevgiden başka"[Şura, 23] (buyruğunu
okuyunca) Said b. Cubeyr: "Maksat" Muhammed'in akrabalığıdır deyince,
İbn Abbas dedi ki:
Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem'in kendileriyle akrabalığı
bulunmadığı Kureyş'in hiçbir kolu yoktur. İşte bu ayet ona bu hususta nazil
olmuştur. Benimle sizin aranızdaki akrabalık bağını gözetmenizden başka(sını
istemiyorum, demektir.)"
Bu Hadis 4818 numara lle gelecektir.
حدثنا علي بن
عبد الله:
حدثنا سفيان،
عن إسماعيل،
عن قيس، عن
أبي مسعود،
يبلغ
به النبي صلى
الله عليه
وسلم قال: (من
ها هنا جاءت
الفتن، نحو
المشرق،
والجفاء وغلظ
القلوب في
الفدادين أهل
الوبر، عند
أصول أذناب الإبل
والبقر، في
ربيعة ومضر).
[-3498-] Ebu Mes'ud'dan rivayete göre Nebi Sallallahu
Aleyhi ve Sellem buyurdu ki:
"Fitneler işte bu taraftan, doğu tarafından gelmiştir (gelecektir).
Katılık ve haşin kalplilik, develerin ve ineklerin kuyrukları dibinde bulunan,
çölde yaşayan, ekinlerini sürerken yüksek sesle bağırıp çağıran Rabia ile
Mudarlılar arasındadır."
حدثنا أبو
اليمان:
أخبرنا شعيب،
عن الزهري قال:
أخبرني أبو
سلمة بن عبد
الرحمن: أن
أبا هريرة رضي
الله عنه قال:
سمعت
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم يقول:
(الفخر
والخيلاء في
الفدادين أهل
الوبر،
والسكينة في
أهل الغنم،
والإيمان
يمان،
والحكمة يمانية).
قال أبو عبد
الله: سميت
اليمن لأنها
عن يمين الكعبة،
والشأم لأنها
عن يسار
الكعبة،
والمشأمة
الميسرة،
واليد اليسرى
الشؤمى، والجانب
الأيسر
الأشأم.
[-3499-] Ebu Hureyre r.a.'dan dedi ki: "Resulullah
Sallallahu Aleyhi ve Sellem'i şöyle buyururken dinledim:
Övünmek ve kibirlilik çöllerde yaşayan, deve sahibi, çığırtkan
bedevilerde görülür. Ağır başlılık ve sükunet koyun sahiplerinde olur. İman da
Yemenlidir, hikmet de Yemenlidir."
Ebu Abdullah dedi ki: Yemen'e bu adın veriliş sebebi Ka'be'nin
sağında oluşundan, Şam'a da bu adın verilişi Ka'be'nin solunda oluşundan
dolayıdır. Meş'eme, meysera (solda olmak) demektir; el-yedu'l-yusra eş-şu'ma
(sol ei) demektir. Sol tarafa da el-eş'em denilir.
Fethu'l-Bari Açıklaması:
"Rahman, Rahim Allah'ın Adıyla. Menakıb (Menkıbeler}."
Buhari, bölüm ile Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem'in başından sonuna kadar
bütün hallerilkonumları ile ilgili ne varsa, bir araya getirmek suretiyle Nebi
efendimizin tercümesini kaydetmek istemiştir.
Bu sebeple önce onun neseb-i şerifi ile ilgili olan hususları
sözkonusu ederek onun mukaddimeleri durumunda bazı hususları sözkonusu etti.
Neseblerle alakası olan bazı şeyleri zikrettikten sonra kabileler ile ilgisi
olan hususları dile getirdi. Sonra da cahiliye davasını gütmeyi yasaklayan
buyrukları kaydetti. Arkasından Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem'in
niteliklerini, şemailini, mucizelerini sözkonusu etti, ondan sonra da Nebi
Sallallahu Aleyhi ve Sellem'in faziletlerini sözkonusu etti. Bunun arkasından
da hicretten önce onun halleri ve Mekke'de başından geçen olayları kaydetti.
Nebi olarak gönderilişini, Ashab-ı Kiram'ın Müslüman oluşlarını, Habeşistan'a
hicreti, miracı, ensarın heyetlerini, Medine'ye hicreti zikretti. Daha sonra
kendi kanaatine göre Nebi efendimizin gazvelerini sırasıyla sözkonusu etti,
sonra da onun vefatına dair rivayetleri kaydetti. İşte bu, bahsin sonu olup, bu
da Nebilerin tercümeleri kapsamındadır. Onların tercümelerini de Nebilerin
sonuncusu ile sona erdirmiş bulunmaktadır.
"Aziz ve ce iii olan Allah'ın: "Ey insanlar! Muhakkak
biz sizleri bir erkek ve bir dişiden yarattık" ayeti ile, bu ayet-i kerimenin
ihtiva ettiği Allah'ın nezdindeki menkıbenin (öğünmeye değer halin), ancak
takva ile olduğuna işaret etmektedir. Takva, kişinin Allah'ın itaati gereği
olan işleri yapması, ona masiyet olan işlerden de uzak durmasıdır.
Ahmed, el-Haris ve İbn Ebi Hatim, Ebu Nadra yoluyla şunu rivayet
etmektedir: "Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem'in Mina'da bir deve üzerinde
iken irad ettiği hutbesinde hazır olanların bana anlattığına göre o şöyle
buyurmuştur: Ey insanlar, şüphesiz sizin Rabbiniz birdir ve elbette babanız da
birdir. Şunu bilin ki Arap olanın arap olmayana, siyahi olanın kırmızı teniiye
takva dışında hiçbir üstünlüğü yoktur. Allah nezdinde sizin en hayırlınız en
takvalı olanınızdır."
"Tanışasınız diye" buyruğu nesep yoluyla biriniz
diğerini tanısın, filan oğlu filan ve filan oğlu filan desin diye, demektir.
"Yüce Allah'ın: "Kendi adına birbirinizden isteklerde
bulunduğunuz Allah'tan ve akrabalık bağını koparmaktan sakının" buyruğu
hakkında İbn Abbas dedi ki: Yani akrabalık bağını koparmaktan sakının,
akrabalık bağını gözetin.
Bu ayetin sözkonusu edilmesinden maksat, nesebin de bilinmesinin
gerekli olduğuna işaret etmektir. Çünkü bu bilgi ile gözetilmeleri emrolunan
akrabalar tanınmış olur. İbn Hazm "Kitabu'n-Neseb" adlı eserinin
mukaddimesinde nesep ilminin bilinmesinin faydasız, bilinmemesinin de zararsız
olduğunu iddia edenlerin kanaatlerini reddeden bir bölüm yazmıştır. Burada
nesep ilminde herkes için bilinmesi farz (-I aynı ayn, farz-ı kifaye ve
müstehap olan hususlar bulunduğunu açıklamış ve şöyle demiştir: Bunlar arasında
Muhammed Resulullah sallalltıhu aleyhi ve sellem'in, Abdullah'ın oğlu ve Haşim
oğullarından olduğunun bilinmesi de vardır. Onun Haşimoğullarından olmadığını
iddia eden bir kimse kafirdir. Halifenin Kureyş'ten olması gerektiğini de
bilmelidir. Kendisi ile evlenilmesi haram olan akrabalığı bulunan kimseleri de
bilmeli ki, onlardan kendisine evliliği haram olan kimselerle evlenmekten
sakınabilsin. Ayrıca kendisinden miras alan yahut da ona iyilik yapmak
suretiyle akrabalık bağını gözetrnek, nafakasını vermek ya da yardım etrnek
gibi kendisiyle yakınlığı bulunanları da bilmesi, müminlerin annelerini ve
onları nikahlamanın müminlere haram olduğunu, ashab-ı kirarnı ve onları
sevmenin istenen bir şeyolduğunu bilmesi de gerekir. Onlara karşı iyilikte
bulunup güzel davranması için Ensarı da tanımalıdır. Çünkü bu hususta (nebevi)
vasiyet sabit olmuştur. Diğer taraftan onları sevmek bir imandır, onlara
buğzetmek de bir münafıkliktır.
(İbn Hazm devamla) dedi ki: Fukaha arasında cizye ve
köleleştirme konularında Arap olanlarla olmayanlar arasında fark gözetenler
vardır. Bu kanaatte olanların nesep ilmine olan ihtiyaçları daha da ileri
derecededir. Aynı şekilde cizye hususunda ve zekatın arttırılması konusunda Tağlib
oğulları hristiyanları ile başkaları arasında fark bulunduğu kanaatinde olanlar
için de durum böyledir. Ömer radıyalltıhu anh'ın divan ile ilgili tespitleri
ancak kabileiere göre olmuştu. Şayet neseb ilmi olmasaydı bunu yapamazdı. Bu
hususta Osman, Ali ve başkaları da onun izinden gitmiştir.
"Mudar" Nizarlın oğludur, o Mead'ın, o Adnan'ın
oğludur. Adnan ile İbrahim'in oğlu İsmail arasındaki neseb hususunda -ileride
geleceği gibi- ihtilaf vardır. Nebi sallalltıhu aleyhi ve sellern'den Adnanla
kadar olan soyunda ise ittifak vardır. İbn Sa'd, et-Tabakat adlı eserinde
şunları söylemektedir: Bize Hişam el-Kelbi anlattı, dedi ki: Ben henüz küçük
bir çocuk iken babam bana Nebi sallalltıhu aleyhi ve sellem'in nesebini
öğreterek dedi ki: Muhammed Abdullah'ın, o Abdulmuttalib'in -ki o da Şeybe
el-Hamd'dır-, o Haşim'in -adı Amr'dır-, o Abd-i Menarın -adı el-Muğire'dir-, o
Kusayy'ın -adı Zeyd'dir-, o Kilab'ın, o Murre'nin, o Ka'b'ın, o Lueyy'in, o
Galib'in, o Fihr'in oğludur. Kureyş'in tümü ondan gelir. Nesebi daha yukarıda
olanlar Kureyşli değil, onlar Kinanelidir. (Fihr) Malik'in, o en-Nadr'ın -adı
Kays'tır-, o Kinane'nin, o Huzeyme'nin, o Müdrike'nin -adı Amr'dır-, o
İlyas'ın, o Mudar'ın oğludur.
"Cahiliye döneminde hayırlıları İslam'da da
hayırlılarıdır." Allah Resulünün:
"Fıkhetmeleri şartıyla" buyruğunda İslam dolayısıyla
elde edilen şerefin dinde derinlemesine bilgi (tefakkuh) ile olmadıkça
tamamlanmayacağına işaret edilmektedir. Hayırlı oluş, şeref ve buna benzer
vasıflardan maksat ise kerem, iffet, hilim ve benzeri güzel huylara sahip
olmaktır. Buna karşılık cimrilik, hayasızlık, zulüm ve benzeri kötü huylardan
da sakınmak demektir.
"Bu hususta insanların en hayırlılarının ...
göreceksiniz." Bu husustan kasıt, yöneticilik ve emirlik makamlarıdır.
"Bu işten en çok hoşlanmayanları olduğunu
göreceksiniz" buyruğu da şu demektir: Yöneticilik konumuna gelmek, bu işte
ki zorlukları yüklenmek bakımından hoşlanılmayan bir şeydir. Akıl ve dine
bağlılık gibi niteliklere sahip olan bir kimse ise bu işten daha ileri bir
derecede hoşlanmaz. Çünkü yönetici olunması halinde, adalet ile uygulamanın
zorluklarıyla, insanları zulmü ortadan kaldırmaya itmenin sıkıntıları ile karşı
karşıya kalınır. Diğer taraftan bu görevde olan kimseden yüce Allah hem
kendisinin, hem kullarının haklarını yerine getirmesini ister. Rabbinin
huzurunda durmaktan korkan kimsenin hayırlı birisi olduğu ise açıkça anlaşılan
bir konudur.
(3496 numaralı hadisteki): "Bu işin içine düşünceye
kadar" ibaresinden ne anlaşıldığı hususunda görüş ayrılığı vardır. Bunun,
emir olmak isteyen bir kimse, bu göreve getirilecek olursa bu işten
hoşlanmayışının ortadan kalkacağını görecektir. Çünkü o, bu görevinde yüce
Allah'ın kendisine yardım ettiğine inanır ve böylelikle bu göreve gelmeden önce
korktuğu şey (olan dinine zarar gelmesi) hususunda güvenliğe erişir. İşte
selef-i salihten yöneticiliği devam ettirmeyi sevenlerin onu sevmesinin sebebi
budur. Seleften olup, böyle bir görevden uzaklaştırılan kimseler de açıkça
yöneticiliğe getirilmekten dolayı sevinmediğini, fakat azledilmesinin de hoşuna
gitmediğini açıkça ifade etmiştir.
"İnsanlar Kureyş'e tabidirier." Bunun emir anlamında
haber olduğu söylenmiştir. Buna da bir başka rivayetteki: "Kureyş'i öne
geçiriniz, fakat siz Kureyş'in önüne geçmeyiniz" ifadesi buna delil teşkil
etmektedir. Bunu da Abdurrezzak sahih bir senedie rivayet etmiş olmakla
birlikte mürseldir, fakat şahitleri de vardır.
"Kafir olanları Kureyş'in kafirlerine tabidir." Bunun
doğru olduğu fiilen ortaya çıkmıştır. Çünkü Araplar, cahiliye döneminde
Kureyşlileri Harem bölgesinde kalmaları dolayısıyla tazim ediyordu. Muhammed
Sallallahu Aleyhi ve Sellem Nebi olarak gönderilip, Allah'a çağırınca Arapların
çoğu ona uymakta terreddüt etti ve kavminin neler yapacağını bekleyip görmek
istediler. Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem Mekke'yi fethedip, Kureyşliler
Müslüman olunca Araplar da onlara uydu ve Allah'ın dinine gruplar halinde
girdiler. Nübuwet hilafeti de Kureyşliler arasında devam etti. Böylelikle
Arapların kafirlerinin, Kureyş'in kafiderine tabi olduğu, Müslümanlarının da
Kureyş'in Müslümanlarına tabi olduğu gerçeği ortaya çıkmış oldu.
"İman Yemenlidir, hikmet de Yemenlidir." Hadisin
zahirinden anlaşıldığına göre imanın nispetinin Yemen'e olduğudur.
Bununla neyin kastedildiği hususunda görüş ayrılığı vardır. Bir
açıklamaya göre bu, imanın Mekke'ye nispet edilmesi demektir. Çünkü imanın
başlangıç noktası arasıdır. Mekke de Medine'ye nispetle Yemenli sayılır.
Bir başka açıklamaya göre maksat, imanı hem Mekke'ye, hem de Medine'ye
nispet etmektir. Her ikisi de Şam'a nispetle Yemenlidirler. Çünkü bu sözü Nebi
Sallallahu Aleyhi ve Sellem Tebuk'te iken söylemiştir. Bunu da Cabir r.a.'ın
rivayet edip Müslim'in zikrettiği şu hadis desteklemektedir: "İman
Hicazlılar arasındadır." İbnu's-Salah ise buna karşı olarak şöyle
demektedir: Bununla birlikte sözün zahirine göre anlaşılmasında bir man i
yoktur. Buna göre de maksat, Yemenlilerin diğer meşrıklılardan daha faziletli
olduğunu belirtmektir. Buna sebep ise onların Müslümanlara fazla zorluk
çıkartmadan imana boyun eğişleridir. Oysa Maşrık halkı ve diğerleri böyle
olmamıştır. İfadenin zahirine uygun olarak anlaşılıp, Yemen halkının da hakikat
anlamına göre yorumlanmasında mani yoktur. Diğer taraftan bundan maksat o
dönemde Yemenlilerden var olanlardır. Bütün zamanlarda var olacak Yemenlilerin
tamamı değildir. Bu lafız bunu gerektirmemektedir. (İbnu's-Salah devamla) der
ki: Fıkıh'tan, fıkhetmekten maksat, dindeki anlayıştır. Hikmet'ten kasıt ise
Allah'ı bilmeyi de kapsayan ilimdir.